(Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Rozdarta wyobraźnia, postzależna pamięć – miejsce autobiograficzne jako dom, którego nie ma

W latach 90. XX wieku Jadwiga Żylińska (1910-2009), autorka komentowanych i popularnych tomów wspomnieniowych i autobiograficznych (Dom, którego nie ma oraz Drogi, które prowadzą dalej) oraz licznych artykułów dotyczących miejsc autobiograficznych pisarki – przede wszystkim południowej Wielkopolski – na łamach prasy wystąpiła przeciw określeniu „mała ojczyzna”, twierdząc, że istnieje już w języku polskim określenie „miejsce rodzinne” czy „rodzinne strony”. Jednocześnie pisarka ponowiła publikację wspomnień, przeredagowywała spore fragmenty z autobiograficznej dylogii, dopisywała wcześniej przemilczane wątki, a nawet planowała kolejny tom zatytułowany Krajobrazy mityczne, którego głównym tematem są wcześniej wyciszone traumy wojenne. To przesunięcie wydaje mi się szczególnie istotne, ponieważ w dużej mierze tłumaczy fabularne i ideowe rozwiązania jej historycznych opowiadań i powieści oraz mówi wiele o pamięci pisarki oraz o jej przestrzennej wyobraźni, która była zarazem wyobraźnią historyczną.